STAR TREK: Bilim-kurgu efsanesinin tarihçesi

Star Trek televizyon ve sinemada bilim-kurgu denilince çoğu kişinin aklına ilk gelen eserdir (bazılarının kıyaslama hatasına düştükleri Star Wars da bir uzay macerası olmasına karşın bilim-kurgudan ziyade fantastiktir). Kendilerine Trekkie denilen hayran kitlesi hiçbir azalma belirtisi göstermeden her geçen yıl ile birlikte katlanarak artmaya devam etmektedir. Gene Roddenberry tarafından yaratılan ve 60’lı yıllardan bu yana devam eden Star Trek’in hikayelerinde pek çok bilimsel teoriyi ve felsefi yaklaşımları işlemesinin yanı sıra çok sayıda bilim insanına da ilham vermiş ve övgüsünü almıştır. Hatta Stephen Hawking gibi bazı bilim insanları ve ünlü bilim-kurgu yazarları setlerini bizzat ziyaret ederek yapımı onurlandırmışlardır. NASA’nın da uzay keşfindeki başlıca ilham kaynağı olduğu günümüzde planlamaya başladıkları ilk yıldızlararası gemiye Star Trek’in ünlü gemisi Enterprise adının verilmesiyle tescillenmiştir.

Peki Star Trek efsanesi nasıl doğdu ve günümüze dek nasıl geldi? Gelin tarihçesine bir göz atalım…

STAR TREK TV DİZİLERİ:

Star Trek (The Original Series) (1966-1969)

23. yüzyılda Kaptan James T. Kirk’ün kumandasındaki yıldız gemisi U.S.S. Enterprise’ın uzayın bilinmeyen bölgelerine yaptığı keşif uçuşlarını ve mürettebatın buralarda yaşadıkları maceraları anlatmakta. Kirk, Spock, McCoy, Scotty, Uhura başta olmak üzere serinin tüm karakterleri bilim-kurgu tarihçesinin ikonlaşmış karakterleri arasına girmiştir. Tek kanallı TRT döneminde yayınlandığı zamanlarda Türk izleyicisi tv’de bilim-kurgu ile ilk bu dizi ile tanışmış ve ülkemizde de son derece popüler olmuştur. Bu serinin aslen beş sezon sürmesi planlanmıştı, fakat o dönem muazzam popüler olmasına karşın yayınlayan tv kanalı yüksek yapım maliyetleri yüzünden üçüncü sezonun ardından beklenmedik bir kararla sona erdirdi.

Star Trek: The Next Generation (1987-1994)

Orijinal seriden yaklaşık 80-100 yıl sonra 24. yüzyılda geçiyor. Kaptan Jean-Luc Picard’ın kumandasındaki yeni ve daha gelişmiş bir U.S.S. Enterprise’ın uzayın bilinmeyen bölgelerine yaptığı keşif uçuşlarını ve mürettebatın buralarda yaşadıkları maceraları anlatmakta. Bu seride Birleşmiş Gezegenler Federasyonu daha büyümüş durumda ve orijinal seride Federasyon’un baş rakibi olan savaşçı medeniyet Klingonları artık Federasyon’un bir müttefiki olarak görüyoruz. Romulanlar, Ferengiler ve Federasyon’un en azılı düşmanı olacak Borg’lar gibi yeni düşmanlar türüyor.

Star Trek: Deep Space Nine (1993-1999)

The Next Generation serisi ile aynı zaman diliminde geçiyor. Olaylar Kumandan Benjamin Sisko’nun komutasındaki Federasyon’a bağlı Deep Space Nine adlı uzay üssünde geçmekte. Bir maden gezegeninin yörüngesine kurulu olan DS9 aynı zamanda uzayın keşfedilmemiş bir bölgesi olan Gamma Quadrant’a açılan bir solucan deliğinin de çok yakınındadır. Zamanla Gamma Quadrant’taki bazı medeniyetler DS9 ve dolayısıyla Federasyon için ciddi bir tehlike oluşturmaya başlarlar ve ortaya çıkan savaş giderek büyüyüp tüm Federasyon’u tehdit eder hâle gelir. Diğer Star Trek dizilerinin aksine bu seride olaylar gemide değil, uzay üssünde geçer.

Star Trek: Voyager (1995-2001)

The Next Generation serisi ile aynı zaman diliminde geçiyor. Kaptan Kathryn Janeway’in komutasındaki Federasyon yıldız gemisi Voyager asi Maquis gemisinin peşindeyken beklenmedik bir olay meydana gelerek ikisinin Federasyon bölgesinin milyonlarca ışık yılı ötesindeki Delta Quadrant’a sürüklenmesine sebep olur. Mürettebatının çoğunu kaybeden Voyager mecburen Maquis ile işbirliği yapmak zorunda kalarak kendi bölgelerine dönüş yolunu aramaya başlarlar. Hesaplamalarına göre bu yolculuk 7 yıl (7 sezon) sürecektir ve dönüş yolculukları sırasında pek çok olay yaşarlar.

Star Trek: Enterprise (2001-2005)

Orijinal seriden yaklaşık 100 yıl öncesini anlatan seride hikaye 22. yüzyılın ortalarında geçiyor. İnsanoğlu dünya dışı varlıklarla olan ilk temasından (Vulcan’larla ilk karşılaşmayı anlatan bu konu 8. film “First Contact”ta işlendi) ve Birleşmiş Gezegenler Federasyonu’na katılmasından yüz yıl sonra dış uzayda kendini kanıtlamaya çalışmaktadır. Bu dönemde Federasyon daha yeni gelişmeye başlamıştır, diğer serilerin çok popüler öğelerinden biri olan ışınlanma henüz yeni keşfedilen bir teknolojidir ve yıldız gemileri henüz sadece Warp 5 hızına kadar ulaşabilmektedir. Seride Kaptan Jonathan Archer’ın komutasındaki Warp 5 hızına ulaşabilen ilk yıldız gemisi Enterprise NX-01’in galaksiyi keşfe çıkışı işleniyor. Federasyon’un Star Trek’in en popüler ırklarından biri olan Klingonlar ile ilk karşılaşmaları da bu seride yer alır. 

STAR TREK FİLMLERİ:

Star Trek: The Motion Picture (1979)

Orijinal seri ekibinin başrolde olduğu ilk sinema filmi. Star Trek’in yaratıcısı Gene Roddenberry aslında orijinal seri kadrosunu bu serinin bitiminden on yıl sonra tekrar tv dizisi olarak kaldığı yerden yeniden başlatmayı düşünüyordu. Fakat 1977 yılında gösterime giren ilk Star Wars filminin elde ettiği başarı ile bilim-kurgu konsepti sinemada bir anda yükselişe geçince yapımcı stüdyo Paramount ve Roddenberry dizi fikrinden vazgeçip orijinal ekip kadrosunu sinemaya transfer ettiler. Filmde olaylar orijinal tv serisinin bitiminden yaklaşık on yıl sonrasında geçmekte, yani dizinin devamı niteliğinde.

Star Trek: The Wrath of Khan (1982)

Orijinal seri ekibi başrolde. Orijinal serinin bir bölümünde yer almış eski bir düşman ortaya çıkarak onu sürgünde yaşamaya mahkum etmiş (ve artık Amiral olan) Kaptan Kirk ve gemisi U.S.S. Enterprise’dan intikam almaya çalışır. Bu film en popüler ve en beğenilen Star Trek filmi olmuştur ve pek çok sinema dergisi, sitesi vs. tarafından sinema tarihindeki gelmiş geçmiş en başarılı devam filmlerinden biri olarak kabul edilir.

Star Trek: The Search For Spock (1984)

Orijinal seri ekibi başrolde. Spock’ın hâlâ hayatta olduğunu keşfeden Kaptan Kirk mürettebatın ana üyelerini toplayıp Federasyon emirlerine karşı gelerek Enterprise’ı kaçırır ve Spock’ı bulmak için Genesis gezegenine geri döner. Bu sırada başlarına bir Klingon komutanı musallat olarak ırkının en büyük düşmanlarından biri olarak kabul edilen James T. Kirk’ü öldürmeye çalışır.

Star Trek: The Voyage Home (1986)

Orijinal seri ekibi başrolde. Aniden beliren, kökeni bilinmeyen ve tanımlanamayan dev bir araç Federasyon bölgesine giriş yaparak hiç durmadan Dünya’ya dek ilerler ve Federasyon’un tüm sistemlerini altüst eder. Önceki filmdeki olaylar sonucunda Enterprise mürettebatı Federasyon’un emirlerine karşı geldikleri ve U.S.S. Enterprise’ın parçalanmasına neden oldukları için Vulcan gezegeninde açığa alınmış bir şekilde bulunmaktadır. Mürettebat ele geçirdikleri Klingon gemisine atlayarak Federasyon için ciddi bir tehlike yaratan aracın neyin peşinde olduğunu keşfeder ve bunu engellemek için zamanda yolculuk yaparak 20. yüzyıla (tam olarak 1986’ya) dönerler. Enterprise mürettebatının günümüze (filmin çekildiği zaman itibariyle) geldiğinde yaşadıklarını anlatması sebebiyle filmlerin içinde mizah unsuru en fazla olan bölüm.

Star Trek: The Final Frontier (1989)

Orijinal seri ekibi başrolde. Spock’ın ırkı Vulcan’lara göre son derece sıra dışı bir kişiliği olan yarı-kardeşi Sybok yeni inşa edilen U.S.S. Enterprise’ın kontrolünü ele geçirerek mürettebatı zorunlu olarak en tuhaf arayışına çıkarır. Sybok uzayın dış sınırının ötesinde Tanrı’yı bulabileceğine inanmaktadır. Konusu nedeniyle inanç faktörüne ağırlık veren bir film.

Star Trek: The Undiscovered Country (1991)

Orijinal seri ekibi başrolde. Serinin sinemadaki bu 6. bölümü orijinal ekip kadrosunun başrolde yer aldığı son bölümdür. Yıldız gemileri Enterprise ve Excelsior’un mürettebatları Federasyon’un uzun süreli düşmanları Klingonlar ile yapmış olduğu hassas barış anlaşmasını tehdit eden unsurları durdurmaya çalışırlar. En iyi Trek filmlerinden biri olarak görülür.

Star Trek: Generations (1994)

Serinin 7. filmi The Next Generation ekibinin başrolde olduğu ilk sinema filmidir. Artık tamamen emekliye ayrılmış efsanevi Amiral Kirk’ün konuk olarak bulunduğu yeni Enterprise’ın çıkmış olduğu ilk tanıtım görevi sırasında deneyimsiz mürettebat beklenmedik bir yardım çağrısı alır. Çağrıya giden Enterprise büyük bir tehlike geçirir, fakat Kirk gemiyi kurtarmayı başarır. Ne var ki Kirk bunun sonucunda gemide bulunduğu bölüme çarpan bir enerji dalgası nedeniyle hayatını kaybeder. Bu olaydan yaklaşık bir yüzyıl sonra o dönemdeki Enterprise’ın kaptanı olan Kaptan Jean-Luc Picard benzer bir durum sonucunda kendisini uzayda zaman kırılmaları yaratan enerji dalgası Nexus’un içinde bulur ve burada aslen ölmemiş olan Amiral Kirk ile karşılaşır, Kirk de neredeyse yüzyıl önce başına gelen olay sebebiyle Nexus’da kısılı kalmıştır. İkisi birlikte Nexus’u tehlikeli şekilde kendi çıkarları için kullanmayı amaçlayan çılgın bir bilim adamını durdurmaya çalışırlar. Bu film Star Trek’in en popüler iki kaptanı Kirk ve Picard’ı yan yana getirmesiyle ünlüdür. Finali nedeniyle bölümün yönetmen ve senaristi yıllar sonra bile Trekkie’lerden ölüm tehditleri ile dolu mektuplar almaya devam etmişler.

Star Trek: First Contact (1996)

The Next Generation ekibi başrolde. Federasyon’un en büyük düşmanı Borg’lar zamanda geriye yolculuk yaparak 3. Dünya Savaşı’nın hemen sonrasını yaşamakta olan 2063 yılındaki Dünya’ya gelirler. Amaçları insanların uzaylı bir ırkla yapacağı ilk temasın hiç başlamadan oluşmasına engel olarak gelecekte Federasyon’u belkemiği olacak insan ırkından mahrum bırakmaktır. Bu sayede Borg’ların en büyük düşmanı Kaptan Picard da asla var olmamış olacaktır. Picard’ın komutasındaki Enterprise da tam vaktinde davranıp zamanda geriye yolculuk eden Borg gemisinin peşi sıra giderek bu planı engellemeye çalışır. Bu bölüm ile Star Trek evreninde insanların uzaya çıkışlarının ve diğer ırklarla temaslarının ilk adımını görüyoruz. Bu film de en iyi Trek filmlerinden biri olarak görülür.

Star Trek: Insurrection (1998)

The Next Generation ekibi başrolde. Federasyon’un barışçıl Ba’ku gezegeni halkını sadece bu gezegende bulunan bir kaynaktan yararlanmak amacıyla zorla başka bir gezegene nakletmeye kalkışacağını keşfeden Kaptan Picard üstlerine karşı açık bir isyan başlatarak bu planı durdurmaya çalışır. Picard Federasyon’un bu planının açıkça ilk Federasyon kanununun ihlali olduğunu ve bu plan uygulanırsa Federasyon’un kendi kendine ihanet etmiş olacağını iddia etmektedir. 

Star Trek: Nemesis (2002)

Serinin 10. filmi ve reboot öncesi son film. The Next Generation ekibinin de başrolde olduğu son film. Kaptan Picard’ın komutasındaki Enterprise, Federasyon’un uzun süredir düşmanları olan Romulanların ana gezegeni Romulus’a bir ateşkes antlaşması gerçekleştirmek için yola çıkmıştır. Ne var ki bir süre sonra Federasyon aslında Romulanların Dünya’ya bir saldırı hazırlığı içinde olduklarını keşfeder.

YENİ BİR BAŞLANGIÇ…

Star Trek serisi 90’lar sonu ve 2000’ler başlarında sinemadaki popülaritesini giderek kaybetmeye başlamıştı. Son çekilen Insurrection ve Nemesis filmleri gişede pek iş yapmamış, yaklaşık aynı dönemlerde gösterime girmiş Star Wars prequel üçleme filmlerinin gişe hasılatının yanında çok sönük kalmışlardı. Bunun başlıca sebebi yapımcıların serinin bütçesini giderek ucuzlaştırması ve vasatlaşan monoton hikayeleriydi. Son yayınlanan dizi olan Enterprise da eski dizilerin popülaritesinden uzak kalmıştı. Star Trek kökleşmiş eski hayranları dışında yeni kitlelerin ilgisini son zamanlarda pek çekemez olmuştu. Filmin yapımcısı Paramount yaklaşık 40 yılı aşkın bir zamandır süregelen ve gelmiş geçmiş en popüler bilim-kurgu konseptlerinden biri olan Star Trek’i rafa kaldırmaya yanaşmayarak yeniden canlandırma girişiminde bulundu. Serinin kontrolünü son 10-15 yıldır elinde tutarak etkileyici projeler üretmekte başarısız kalan yapımcılar görevlerinden alındı. 2000’li yıllarda popüler hale gelen reboot modasına uyularak seriyi en popüler kadrosu olan orijinal kadrosuyla yeniden başlatma kararı alındı. Bunu yapması için de başa Lost dizisinin yıldızlaşan yaratıcısı ve yapımcısı J.J.Abrams getirildi. Orijinal ekibin tüm karakterleri de yeni aktörlerin yüzleriyle filme dahil edildi.

Fakat seriye reboot atılırken aynı zamanda yıllardır serinin hayranı olan sıkı Trekkie’lerin olumsuz tepkisiyle karşılaşmak istenmiyordu. Buna çare olarak yıllardır süregelen tüm hikayeleri geçerli kılan, ama aynı zamanda yeni hikayeler yaratma imkanı verebilecek bir “zaman kırılması” oluşturma yoluna gidildi. Zamanda yaklaşık yüz yıl öncesine giden bir düşman Enterprise’ın meşhur kaptanı Kirk’ün doğumu ve sonrasında yaşanan olaylar zincirini değiştirerek zaman çizgisinde ciddi bir değişime sebep oluyor ve o düşmanın peşi sıra giden yaşlı Spock da geçmişteki genç versiyonlarına yardım ediyordu. Böylece oluşan bu yeni zaman çizgisiyle orijinal ekibe tamamen yeni maceralar yaşama imkanı sunuldu.

Star Trek (2009)

Seriyi yenileyen reboot filmi. Nero adlı bir Romulan gezegeninin yok olmasından sorumlu tuttuğu Spock’ın peşindeyken gemisi bir kara deliğe sürüklenince oluşan zaman kırılması sebebiyle 24. yüzyıldan 23. yüzyıla geçiş yapar. Tam James T. Kirk’ün doğumu sırasına denk gelen olay zaman çizgisinde ciddi bir değişime sebep olur. Yıllar sonra Kirk büyüyünce Yıldız Donanması Akademisi’ne katılır ve ileride mürettebatı olacak Spock, McCoy, Uhura, Sulu, Scotty ile ilk karşılaşmaları gösterilir. Katıldığı ilk görevinde de kendini ileride kaptanı olacağı donanmanın yeni harikası Enterprise gemisinde bulur. Geçmişte sıkışmış yaşlı Spock’ın yardımını alarak Nero’yu durdurmaya çalışır.

Yeni aktörler tarafından canlandırılan klasik kadroyu yeni bir macerayla izleyicilerle buluşturan film kimi Trekkie’ler tarafından beğenildi, kimilerince Star Trek’in kökeni olan bilimsel kısmı fazla törpülenmiş ve aksiyonu fazla arttırılmış olduğu için beğenilmedi. Gene de gişede iyi bir hasılat elde ederek sonraki filmlerin önünü açmayı başardı.

Star Trek Into Darkness (2013)

Dünya’da gerçekleşen büyük bir terör saldırısı Yıldız Donanması’nın gizlemeye çalıştığı kirli bir gerçeği ortaya çıkaracaktır. Kirk ve ekibi insanlar ve Klingonlar arasında doğabilecek bir savaşı tetiklemeye çalışan, genetiği değiştirilerek canlı bir silah olarak tasarlanmış Khan ile karşı karşıya gelirler. En popüler Star Trek filmi 1982 tarihli The Wrath of Khan’ın alternatif yeniden çevrimi gibi olan ve kötüsü Khan’ı yenilenmiş film serisine taşıyan bu film genel olarak beğenilmedi. Star Trek’te hiç var olmayan ve kökenine aykırı unsurların eklendiği (gezegenden gezegene ışınlanma, Klingonların çok az gözüküp tek bir düşman tarafından alt edilmesi vs.) yönünde eleştiriler aldı. Yönetmen J.J. Abrams yenilenmiş evrende yeni hikayeler oluşturmaktansa eskilerin yeni versiyonunu yapmış olmakla eleştirildi. Tatmin edici bulunmayan film sonrası Abrams da serinin yönetmenliğini terk ederek Star Wars’a geçti (ironiktir ki orada çektiği filmde de eski Star Wars filmlerini yeniden harmanlayacaktı). Bu film yeniden şaha kalkması beklenen Star Trek’in sinema macerasına ciddi bir zarar vermiş oldu.

Star Trek Beyond (2016)

Ekim 2016’da gösterime girecek filmde uzaydaki keşif seferine çıkan Enterprise’ı kaybederek bir gezegende mahsur kalan Kirk ve ekibinin hayatta kalma mücadelesi anlatılacak. Yapımcı stüdyo Paramount’un 2014’te gösterime girip çok başarılı olan Marvel’ın Guardians of the Galaxy filminden ilham alarak yeni filmde mürettebatı daraltıp benzeri bir ekip filmine dönüştürmek istediği yönündeki iddialar Trekkie’lerin epey tepkisini çekmişti. Yönetmen arayışları sonucunda Fast & Furious gurusu Justin Lin’in getirilmesi aksiyon dozunun yüksek tutulmak istediğinin belirtisi. Ancak bilimsel ve felsefi tarafları baskın gelen bir bilim-kurgu serisi olarak nam salmış Star Trek filmini aksiyonu bol bir şova dönüştürmek izleyicileri ne denli tatmin edecek muamma. Bir diğer sorun da kadroyla ilgili; üç filmlik kontratları olan aktörler bu filmin ardından rollerine geri dönmek istemezlerse yenilenen Star Trek serisi üçüncü filmden öteye gidemeyebilir.

VE YENİ DİZİ…

Star Trek yaklaşık 11 yıllık bir aradan sonra televizyon ekranlarına da yeni bir diziyle geri dönecek. Dizinin yapımcılığını Hannibal ve Pushing Daisies dizisilerinin yaratıcısı Bryan Fuller üstlenecek. Televizyon kariyerine Star Trek: Deep Space Nine ve Star Trek: Voyager dizilerinin senaristi olarak başlamış olan Fuller konsepte fazlasıyla hâkim. Yani dizinin emin ellerde olduğunu söyleyebiliriz.

Ocak 2017’de yayınlanmaya başlayacak yeni dizinin konusuna dair şu ana dek pek bir ipucu yok. Eski dizi ve filmlerin yer aldığı orijinal evrende mi geçecek, reboot filmi sonrası yenilenen evrende mi geçecek ya da onlardan tamamen bağımsız bir proje mi olacak şimdilik belirsiz. Yeni karakterler ve yeni medeniyetler içereceği söyleniliyor.

Bu yazı en uygun şu şekilde noktalanır sanırım…